การจัดกลุ่มอุตสาหกรรมผลิตขึ้นรูปพลาสติก
การขึ้นรูปพลาสติก ภาษาอังกฤษ คือ plastic molding อุตสาหกรรมผลิตขึ้นรูปผลิตภัณฑ์พลาสติกเป็นอุตสาหกรรมปลายน้ำของอุตสาหกรรมปิโตรเคมี โดยการผลิตขึ้นรูปชิ้นส่วนพลาสติกแสดงในรูปที่ 1 ผลิตภัณฑ์พลาสติกจะมีการใช้วัตถุดิบเอง เช่น การเติมสี หรือ ใส่สารเคมีเติมแต่งอื่นๆ จากนั้นจะทำการผสมกันแล้วทำการหลอมเพื่อเตรียมนำเข้ากระบวนการขึ้นรูปต่างๆ ซึ่งกระบวนการขึ้นรูปนั้นมีหลากหลายแบบเพื่อให้ผลิตภัณฑ์พลาสติกที่ได้เหมาะสมแก่การใช้งานต่อไป เช่น การฉีด (Injection) การรีดหรือดึง (Extrusion) การเป่า (Blow) เป็นต้น หลังจากผ่านกระบวนการขึ้นรูปแล้ว ชิ้นงานพลาสติกจะแข็งตัวคงรูปเมื่อในอุณหภูมิชิ้นงานพลาสติกต่ำลง ดังนั้นจึงมีการหล่อเย็นชิ้นงาน จากนั้นจะเป็นขั้นตอนในการตกแต่งชิ้นงานให้สมบูรณ์ เช่น การตัดแต่ง การพ่นสี การขัดเงาหรือเคลือบ การพิมพ์ลาย เป็นต้น ถือว่าเป็นการสิ้นสุดการขึ้นรูปผลิตภัณฑ์พลาสติก และจะทำการบรรจุเพื่อจัดส่งจำหน่ายให้แก่ลูกค้าต่อไป เนื่องจากกระบวนการขึ้นรูปผลิตภัณฑ์พลาสติกนั้นมีความหลากหลายประเภทมาก ดังนั้นเมื่อพิจารณาการจัดกลุ่มอุตสาหกรรมพลาสติก โดยพิจารณาการบริโภคพลังงานจึงจำเป็นต้องทราบก่อนว่า ปัจจัยใดมีผลทำให้เกิดการบริโภคพลังงานที่แตกต่างกันในการขึ้นรูปพลาสติก จากการศึกษาพบว่าการใช้กระบวนการผลิตที่ต่างกันการบริโภคพลังงานต่อน้ำหนักผลิตภัณฑ์จะต่างกัน กระบวนการผลิตและผลิตภัณฑ์แบบเดียวกันแต่ใช้วัตถุดิบที่ต่างกันจะบริโภคพลังงานไม่เท่ากัน ดังนั้นปัจจัยหลักที่สามารถแสดงความแตกต่างของการบริโภคพลังงานสำหรับอุตสาหกรรมพลาสติกคือกระบวนการผลิตขึ้นรูปและวัตถุของสินค้าพลาสติก
รูปที่ 1 พลังงานที่ใช้ในกระบวนการผลิตขึ้นรูปผลิตภัณฑ์พลาสติก
จากการศึกษากระบวนการขึ้นรูปผลิตภัณฑ์พลาสติก ในอุตสาหกรรมพลาสติกของประเทศไทยได้ทำการจัดกลุ่มอุตสาหกรรมขึ้นรูปผลิตภัณฑ์พลาสติก โดยพิจารณาแบ่งตามกระบวนการผลิต และ ประเภทของผลิตภัณฑ์พลาสติก ดังนั้นจึงสามารถแบ่งประเภทการขึ้นรูปพลาสติกเป็น 6 กลุ่มใหญ่ๆ และ 13 วิธีการขึ้นรูปผลิตภัณฑ์พลาสติก เราจะมาทำความรู้จักการขึ้นรูปพลาสติกว่ามีกี่แบบกี่ประเภท ตามตารางที่ 1
ตารางที่ 1.1 การจำแนกประเภทวิธีผลิตขึ้นรูปผลิตภัณฑ์พลาสติก ทั้ง 13 วิธี
กระบวนการผลิตขึ้นรูปพลาสติก
วัตถุดิบ (ประเภทเม็ดพลาสติก)
Thermoplastics PP, PE , HDPE, ABS, PS, PC
ถังน้ำมันเครื่อง, ขวดชมพู, แกลลอน, ขวดพลาสติก, ฯลฯ
ถ้วย, จาน, ชาม, ช้อน, เครื่องใช้ในครัวเรือนที่ทำจาก Melamine ฯลฯ
แผ่นฟิล์ม, ฟิล์มบรรจุภัณฑ์, เทปกาว, ฯลฯ
แผ่นพลาสติก, แฟ้มพลาสติก, ฯลฯ
ท่อน้ำประปา, ท่อระบายน้ำ, ท่อ PVC / PE, ฯลฯ
รางน้ำฝน, ขอบหน้าต่าง, รางสายไฟ, วงกบ, ฯลฯ
Tape Yarn / Filament Extrusion
กระสอบพลาสติก, ถุงปุ๋ย, ถุงจำโบ้, ฯลฯ
ถุงใส่ขนมอบกรอบ, ถุงบรรจุภัณฑ์หลายชั้น, ฯลฯ
หมายเหตุ: การเปรียบเทียบระหว่ากลุ่ม Blow Molding กับ Stretch Blow Molding เป็นการผลิตขึ้นรูปผลิตภัณฑ์พลาสติกประเภทขวดบรรจุภัณฑ์เหมือนกัน แต่เนื่องจากมีกระบวนการผลิตขึ้นรูปที่แตกต่างกัน ทำให้การใช้พลังงานของแต่ละกลุ่มจะไม่สามารถเปรียบเทียบกันได้ จึงต้องทำการแยกกลุ่มออกจากกัน